جامعه مطلوب و جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی(س)

 مقاله حاضر، برگرفته از تحقیق مفصلی درباره جایگاه جامعه مطلوب و جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی است. امام خمینی در آثار خود، اصطلاح جامعه مدنی یا جامعه مطلوب را به‌کار نبرده‌اند ولی به ویژگی‌ها و مؤلفه‌های چنین جامعه‌ای اشارات فراوانی دارند که در موقعیت‌های مکانی و زمانی متفاوت، مطرح شده است. در این تحقیق به استناد نظریات اندیشمندان و فلاسفة سیاسی، جامعه مدنی به معنای عام جامعه مطلوب در نظر گرفته شده است که جامعه مدنی به معنای خاص (سازمان‌ها و نهادهای مردمی مستقل از دولت) را نیز شامل می‌گردد. با چنین مفهومی و با استفاده از روش تحلیل گفتمان که یک روش تحقیقی ـ تفسیری است، معانی و مفاهیم و چگونگی این جامعه در گفتمان امام مورد بررسی قرار می‌گیرد. به این ترتیب پرسش تحقیق از این قرار است: جامعه مطلوب و جامعه مدنی در گفتمان امام خمینی در دوره‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی چه جایگاه و ویژگی‌هایی دارد و مشتمل بر چه رویکردها و مفاهیمی است؟ نتایج حاصل از تحلیل گفتمان امام خمینی، حاکی از آن است که مؤلفه‌های جامعه مطلوب و جامعه مدنی در اندیشه امام مورد پذیرش و تأکید است ولی ارزش و اعتبار آنها ــ در نمونه‌های منتخب ــ یکسان نیست. این گفتمان انعطاف‌پذیری گسترده‌ای دارد و مظاهر تمدن جدید را در چارچوب عام و جهانشمول خود می‌پذیرد.